Στην Εύβοια, το νερό πάντα είχε περίοπτη θέση μεταξύ των χαρακτηριστικών του τόπου. Η σχέση της με αυτό ήταν ανέκαθεν στενή, αρχικά, καθ’ ότι νησί, όσο και αν δεν της… φαίνεται με την πρώτη. Νερό (πάνω - κάτω, πάνω - κάτω) στον πορθμό του Ευρίπου, νερό για ινσταγκραμικές φωτογραφίες και καλοκαιρινά πλατσουρίσματα στις θάλασσες του Ευβοϊκού, πανέμορφοι καταρράκτες. Όμως τι ξέρουμε για το νερό που χρησίμευε από τα παλιά χρόνια για την ύδρευση της περιοχής;

 

Δεν έχουμε παρά να μάθουμε, περνώντας με το αυτοκίνητό μας κάτω από το Υδραγωγείο της Χαλκίδας, στα ανατολικά της πόλης, συγκεκριμένα στη βόρεια έξοδό της, στην περιφερειακή οδό. Πώς περνάμε κάτω από ένα υδραγωγείο; Η απάντηση είναι απλή. Περνάμε κάτω από τις καμάρες του, δηλαδή τις σκεπαστές κατασκευές του σε σχήμα τόξου, που έχουμε δει πολλάκις και αλλού, για παράδειγμα σε διάφορα ιστορικά κτίρια, σε γέφυρες, αλλά και μοναστήρια. Αν και μέχρι σήμερα σώζεται μόνο ένα τμήμα του εντυπωσιακού λίθινου κτίσματος, είναι αρκετό για να μας εντυπωσιάσει. Το σημείο αποτελεί το πλέον ενδιαφέρον, όσον αφορά στο σύστημα ύδρευσης της Χαλκίδας, και είναι ευρύτερα γνωστό ως -πώς αλλιώς;- Καμάρες.

Το υδραγωγείο μετέφερε το νερό σε μια απόσταση 25 χιλιομέτρων από τους πρόποδες του όρους Δίρφυς, με την κατασκευή του να αποδίδεται αρχικά σε πρωτοβουλία των Βενετών. Τελικά, όμως, βάσει νέων ερευνών, θεωρήθηκε οθωμανικό έργο, συγκεκριμένα του αρχηγού του στόλου των Οθωμανών, Καπουδάν Χαλίλ Πασά και χρονολογείται μεταξύ 1623-1624.

Για όσους από εμάς κρύβουμε μέσα μας έναν αρχιτέκτονα ή έναν αρχαιολόγο (ή, τέλος πάντων, και για όσους απλώς μας ενδιαφέρει εγκυκλοπαιδικά) αυτό που πρέπει να ξέρουμε είναι πως, μετά και από την κατάρρευση μέρους της κατασκευής στους μεγάλους σεισμούς του 1854, μέχρι και τις μέρες μας έχει σωθεί μία σειρά από στύλους, για την ακρίβεια δώδεκα ακέραιες καμάρες με αψίδες και τρείς κολώνες χωρίς αψίδες, που συνδέονται μεταξύ τους με οξυκόρυφα τόξα, ενώ στην επαρχιακή οδό Χαλκίδας – Δοκού, υπάρχουν άλλες οκτώ ερειπωμένες καμάρες.

Θαυμάζοντας τις επιβλητικές πέτρινες κολόνες του παλιού υδραγωγείου, που υψώνονται πάνω από τον δρόμο, θα ταξιδέψουμε νοερά στην περίοδο της Οθωμανικής κατοχής, τότε που η Χαλκίδα ονομαζόταν Εγριμπόζ. Λέγεται πως οι Τούρκοι ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την ύδρευση της περιοχής, συνεχίζοντας πιθανώς τα έργα των Βενετών. Άλλωστε η σχέση του Ισλάμ με την καθαριότητα του σώματος ήταν πάντα ιδιαίτερη. Υπήρχε μάλιστα και σχετικός νόμος. Από τις βρύσες και τα γνωστά χαμάμ μέχρι τα τελετουργικά κάθαρσης στις πηγές έξω από τα τζαμιά (τις λεγόμενες sadirvan, εξού και τα αγαπημένα μας ομόριζα σιντριβάνια), το νερό έπρεπε να υπάρχει σε αφθονία.

 

Για την ιστορία, να πούμε πως ο εφοδιασμός πόσιμου νερού, κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, γινόταν από βρύσες και πηγάδια ακόμη και με κανάτια, όμως το νερό εφεύρισκε διαρκώς τρόπους και μέσα μεταφοράς του (δηλαδή όχι το ίδιο, αλλά καταλάβατε). Και επειδή ο δρόμος του ήταν μακρύς και δαιδαλώδης, οι εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνταν για να μεταφερθεί (αυτό που ονομάζεται δηλαδή συνολικά υδρευτικό σύστημα μίας πόλης) διέσχιζαν τη Χαλκίδα απ’ άκρη σ’ άκρη, σε ύψη και βάθη. Υδρορροές και σήραγγες στους βράχους αλλά και υπόγειες κατασκευές, όπως δεξαμενές και φρέατα και άλλες υδρευτικές εγκαταστάσεις, με συνθετότερη όλων το υδραγωγείο.

 

Με αυτή μας την επίσκεψη στις Καμάρες, μεταφερθήκαμε πίσω στον χρόνο, στην περίοδο που τα υδρευτικά έργα γίνονταν σπουδαίο θέμα συζήτησης για τις πόλεις και που έμοιαζαν συχνά με έργα τέχνης, αφού κατασκευάζονταν με δεξιοτεχνία και υψηλή αισθητική που θα ζήλευε και ο πιο σύγχρονος αρχιτέκτονας. Θυμηθήκαμε όμως και τη σπουδαιότητα του νερού για τη ζωή και τη καθημερινότητα των έμβιων όντων, σε κάθε περίοδο της ιστορίας. Το πόσιμο νερό για τους ανθρώπους και τα ζώα, το νερό για τα λουτρά των κατοίκων των πόλεων, για τις διάφορες αγροτικές και άλλες εργασίες, με έμφαση αυτές που αφορούν στην άρδευση, ήταν, είναι και (υποθέτουμε πως) θα είναι πάντα βασική ανάγκη και μοιραία αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της ανθρωπότητας.