Κάνοντας τη βόλτα μας ή χαζεύοντας τις βιτρίνες στον διάσημο πεζόδρομο της Ερμού, θα συναντήσουμε την Καπνικαρέα ή Εκκλησία της Παναγίας Καπνικαρέας, το μικρό αυτό διαμάντι, που μοιάζει να έχει πέσει εκεί κατά λάθος από κάποιο πελώριο αόρατο χέρι!

Το μικρό, βυζαντινό εκκλησάκι, που χρονολογείται από τον 11^ο αιώνα μ.Χ., είναι σημείο συνάντησης για όσους χάνονται στα στενά της πόλης, αλλά και ξεκούρασης, αφού στα πεζούλια που βρίσκονται στον περίβολό του, μπορούμε να καθίσουμε και να ξαποστάσουμε μετά από τα ψώνια μας.

Γύρω από την εκκλησία, θα δούμε συνήθως (πολύ) κόσμο με σακούλες ή με καφέ στο χέρι και σχεδόν  πάντα πλανόδιους μουσικούς που παίζουν και τραγουδούν από ροκ μέχρι λαϊκά, ενώ θα αγοράσουμε από πάγκους όμορφα πράγματα, κόμικς, ακόμη και σαλέπι, το γνωστό αφέψημα που θυμίζει παλιά Αθήνα.

Η Καπνικαρέα είναι το σήμα κατατεθέν του εμπορικότερου δρόμου της Αθήνας και για όσους από εμάς ενδιαφερόμαστε για την ταυτότητα, την αρχιτεκτονική και την ιστορία της, αξίζει να αναφέρουμε πως είναι αφιερωμένη στα Εσόδια της Θεοτόκου και ανήκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πως ο αρχιτεκτονικός της ρυθμός είναι σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος και πως ο πατέρας του Όθωνα τη γλίτωσε από την κατεδάφιση, κόντρα στα πολεοδομικά σχέδια του 1834. Αυτός είναι και ο λόγος που βρίσκεται μέσα στη μέση του δρόμου, καθώς ο δρόμος δημιουργήθηκε γύρω από αυτήν!

Σημαντική είναι η πληροφορία ότι ένας από τους πλέον αξιόλογους Έλληνες ζωγράφους του 20^ου αιώνα, ο Φώτης Κόντογλου, έχει αγιογραφήσει την εικόνα της Πλατυτέρας, που βρίσκεται στο ιερό του ναού.

Όσο για το όνομά της εκκλησίας υπάρχουν πολλές απόψεις. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες λέει πως προέρχεται από αυτόν που την έχτισε, του οποίου δουλειά ήταν, κατά τα βυζαντινά χρόνια, να εισπράττει τον λεγόμενο καπνικό φόρο, τον φόρο δηλαδή για τις καμινάδες των σπιτιών, εξού και η λέξη «Καπνικαρέα».

Επειδή η εκκλησία παλιότερα λεγόταν Καμουχαρέα, υπάρχει και η άποψη πως το όνομά της έχει προέλθει από την ονομασία «καμουχάς», που είχε το χρυσοΰφαντο ύφασμα, το οποίο φτιαχνόταν σε εργαστήρια της περιοχής και χρησιμοποιούνταν για τους μανδύες των Βυζαντινών αυτοκρατόρων αλλά και για να ντύνει το έπιπλο πάνω στο οποίο ακουμπούσαν τις εικόνες των αγίων και τα τάματα.

Πολλές άλλες ονομασίες της αποδόθηκαν. Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν εκκλησία της Βασιλοπούλας και του Πρέντζα, ενώ το «Καμουχαρέα», που αρχικά ήταν «Καμη- Χαρέα» συσχετίστηκε και με τη φράση «κάμω χάρες», μιας και η Παναγία έκανε τέτοιες στους πιστούς. Και φυσικά, μία από τις πιο ταιριαστές εξηγήσεις για το όνομά της, είναι αυτή που θέλει την εικόνα της εκκλησίας να σώζεται, κατά την πυρπόληση της Αθήνας από τους Τούρκους το 1689, και μόνο το πρόσωπό της, το κεφάλι δηλαδή που λέγεται στα αρχαία ελληνικά «κάρα», να καπνίζεται από τη φωτιά. Οπότε «καπνός» και «κάρα», σχημάτισαν το σημερινό «Καπνικαρέα».

Παρατηρώντας τους παλιούς τοίχους της εκκλησίας, συνειδητοποιούμε πως έχει υπάρξει μάρτυρας πολλών και σημαντικών ιστορικών γεγονότων, που έλαβαν χώρα στην Αθήνα, στεκόμαστε δίπλα της και μεταφερόμαστε σε άλλες εποχές, μαθαίνουμε ότι πριν να κτιστεί εκείνη, στη θέση της βρισκόταν η παλαιότερη εκκλησία που είχε κτιστεί ποτέ στην περιοχή, η οποία με τη σειρά της είχε κατασκευαστεί τότε πάνω στα θεμέλια αρχαίου ελληνικού ναού. Έτσι πάμε όλο και πιο πίσω σε μία Ελλάδα που άλλαζε διαρκώς μορφές, ταξιδεύουμε και ονειρευόμαστε πως όλα συνδέονται με έναν τρόπο μαγικό!

 

Είσοδος ελεύθερη