Κάπου στη μέση μεταξύ Χαλκίδας και Ερέτριας, με τους οικισμούς Μύτικα, Αφράτι και Φύλλα να γειτονεύουν, θα βρεθούμε στην περιοχή του Βασιλικού. Εκεί, το βλέμμα μας θα χαθεί στο απέραντο Ληλάντιο Πεδίο και το ιδιαίτερο τοπίο που το συνοδεύει. Αυτά που θα αντικρίσουμε αγναντεύοντας το, είναι περίπου 40 τετραγωνικά χιλιόμετρα από καταπράσινους αγρούς, πλούσια χωράφια και αμέτρητες ποικιλίες βοτάνων και αγριολούλουδων.

Η βασική καλλιέργεια της πεδιάδας από αρχαιοτάτων χρόνων, ιδιαίτερα στον οικισμό Μύτικα, ήταν αυτή των αμπελιών. Γι’ αυτό άλλωστε είναι πολύ πιθανό να ακούσετε, από τους πιστούς ντόπιους της περιοχής, τον Μύτικα και ως «Αμπέλια». Το Ληλάντιο Πεδίο από πάντοτε ήταν σαν έναν ανθισμένο, πολύχρωμο κήπο γεμάτο εκπλήξεις. Πέρα λοιπόν από τις αμπελοκαλλιέργειες, είναι σίγουρο πως εκεί θα συναντήσουμε ποικίλες καλλιέργειες εσπεριδοειδών και ελαιόδεντρων.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τον τρόπο δημιουργίας του Ληλάντιου Πεδίου. Σχηματίστηκε ανά τις χιλιετίες, από τις προσχώσεις του Λήλαντα Ποταμού εξ’ ου και ανήκει στις προσχωσιγενείς πεδιάδες της χώρας μας. Ο Λήλας ποταμός, που διαρρέει την πεδιάδα μέχρι σήμερα, εκτός από το όνομά του, της χαρίζει εύφορο έδαφος καθώς και μια γαλήνια δροσερή ατμόσφαιρα λόγω του υδάτινου στοιχείου. Η παρουσία του νερού εκεί παραμένει ισχυρή, καθώς πέρα από τον ποταμό, η πεδιάδα βρέχεται από το Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο και ένα μικρό της μέρος και από το Βόρειο.

Ήρθε η στιγμή να ταξιδέψουμε στην ιστορία που κρύβει η πεδιάδα αυτή. Το Ληλάντιο Πεδίο κατοικείται επί χιλιετίες. Γύρω στο 1900 ανακαλύφθηκαν στην περιοχή Μάνικα ευρήματα οικισμού και νεκροταφείου που χρονολογούνται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και ένα ιερό του 9ου αιώνα π.Χ. στο Λευκαντί. Στην Ξηρόπολη επίσης, υπήρχε οικισμός ο οποίος γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τη διάρκεια της υστεροελλαδικής και υπομυκηναϊκής περιόδου.

Βλέπουμε λοιπόν ότι από την αρχαιότητα, οι  άνθρωποι προσπάθησαν με κάθε δύναμη να κατοικήσουν στο Ληλάντιο Πεδίο, προκειμένου να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν το έδαφος για τις καλλιέργειές τους και να χτίσουν τους οικισμούς τους στην προνομιακή του θέση. Η διεκδίκηση της πεδιάδας ήταν τόσο δυνατή και πολύπλευρη, που το αποκορύφωμα ήταν να ξεσπάσει…κανονικός πόλεμος!

Ήταν κάπου στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ. όταν ξέσπασε πόλεμος μεταξύ της Χαλκίδας και της Ερέτριας  για χάρη του…Ληλάντιου Πεδίου! Και οι δύο πόλεις, όντας στο απόγειο της δύναμής τους, πάλεψαν μέχρι τελικής πτώσης για να κερδίσουν την κατοχή της πεδιάδας. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, ο «Ληλάντιος» ήταν από τους λιγοστούς πολέμους στην ιστορία, όπου συμμετείχαν περισσότερο συμμαχίες πόλεων και όχι μεμονωμένες πόλεις. Δεν έχει σημασία να αναφέρουμε ποιος κέρδισε, γιατί δεν ήταν πραγματική νίκη. Νικητές και ηττημένοι, έχοντας εξαντλήσει κάθε πόρο και έχοντας υποστεί τεράστιες καταστροφές, στο τέλος του πολέμου έχασαν όλη την ισχύ τους και γνώρισαν βαθιά παρακμή για τα επόμενα χρόνια.

Το Ληλάντιο πεδίο, με την πάροδο των χρόνων θα μπορούσαμε να πούμε ότι πέρασε από 40 κύματα. Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών και Ενετικών χρόνων συνέχισε να κατοικείται και μάλιστα κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, χτίστηκαν οι δύο πύργοι του Μύτικα και ο πύργος του Βασιλικού. Επίσης γύρω στον 13ο αιώνα, κατασκευάστηκε από τον Ιταλό Λικάριο το κάστρο στα Φύλλα. Τον 15ο αιώνα η Εύβοια, μαζί με την πεδιάδα της, πέρασε στην κατοχή των Οθωμανών. Οι πολυτάραχες αλλαγές έλαβαν τέλος το 1830 που έγινε τμήμα της ανεξάρτητης Ελλάδας.

Η γη της πεδιάδας παραμένει γόνιμη μέχρι και σήμερα, όμως πλέον οι καλλιέργιες και η αγροτική παραγωγή έχουν περιοριστεί σε σχέση με παλαιότερα. Η περιοχή είναι σαφώς πιο πυκνοκατοικημένη και χάρη στο χώμα της, το οποίο είναι ιδανικό για την κατασκευή κεραμμυδιών, έχουν χτιστεί βιοτεχνικές μονάδες αποκλειστικά για κεραμμοποιία.

Και οι εκπλήξεις του Πεδίου δεν σταματάνε εδώ! Υπάρχει ένα αρδευτικό σύστημα που το νερό του Λήλαντα διοχετεύεται στις καλλιέργειες μέσω αυλακίων που ονομάζονται «αμπολές». Το σύστημα αυτό αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πεδιάδας και, περιττό να πούμε ότι δε θα το συναντήσουμε πουθενά αλλού!

Ας φτάσουμε λοιπόν στο σήμερα. Με αυτή μας την επίσκεψη στο Ληλάντιο Πεδίο είχαμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε τις καλλιέργειες που έχουν μείνει και να απολαύσουμε κάτω από τον ζεστό ήλιο τα πλούσια αρώματα εσπεριδοειδών που μας φέρνουν καλοκαίρι. Πέρα όμως από τις μοναδικές αισθήσεις που μας ξύπνησε η παρουσία μας εκεί, είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε μια γερή βουτιά στο παρελθόν, αναλογιζόμενοι την εκπληκτική ιστορία του μέρους.